OSMANLI'DA ASTROLOJİ

“Yıldızların hareket ve durumlarından sonuç çıkarma bilimi” diye tanımlanacak astroloji, Osmanlıca’da “ilm-i tencim” ya da “ilm-i ahkam-ı nücum” diye anılır. Yıldızların belirli zamanlarda durum ve yere göre konumlarını gösteren cetvel, zeyc ya da zic ; yıldızların durum, hareket, hız ve yönlerini saptama bilimi de ilm-i zic ya da ilm-i zayiçe adını taşır.

Kişilere özel yıldız cetvel ya da haritalarının adı da zayiçedir. Bu cetveller batıda ve günümüzde ülkemizde horoskop diye anılır. Gökyüzüyle ilgili gözlemler, yıldız hareketleriyle ilgili saptamalar, astrolojinin, astronomiye kaynaklık etmesini sağlamıştır. Rasathane diye adlandırılan gözlemevleri, hem gökbilime, hem de yıldız fallarına , savaş, barış vb. toplumsal olaylar için eşref saati saptanmasına yarıyordu.

Gökyüzü olaylarıyla bilimsel ve simgesel yorumlar yapan müneccimler uzun süre doğu ve batıda saray görevlisi olarak çalıştılar. Osmanlı sarayındaki müneccimbaşılık kurumu cumhuriyet dönemine kadar sürdü.

Yıldız hareketlerini bölgesel olarak gözleyip, çizelgeyi (zic) çıkarmak yaklaşık otuz yıllık bir süreyi kapsar. Bu konuda en ünlü rasathanelerden biri Meraga Rasathanesi, ünlü çizelge çıkaranlardan biri de Zic-i Uluğ Bey’dir.

YILDIZNAMELER

Cifr yöntemiyle gelecekten haberler vermek için hazırlanan her türlü çizelge "yıldızname" diye anılır. Kimi zaman gelecekle ilgili kaygılar, dilekler yazılarak bu kaygı ve dileklerin harf değeriyle de hesapları yapılır. Dilek ve kaygıları Arapça anlamıyla ve Arap harfleriyle yazmak bu işin uzmanının işidir. Bu tip hesaplamalarda yapılacak yanlışlıkların yazgıyı kötü etkileyeceğine inanılır. Cifrle uğraşan kişilerin kendi yöntemleri, çizelgeleri vardır. Bu konuda açıklama ve bilgi vermezler.

Ayrıca, yıldızların kötü etkilerine, burçların gelecekle ilgili olumsuz bildirimlerine karşı yollar aranmış, yine ebcede dayanan ve matematikte "sihirli kareler" denilen biçimlerde vefkler hazırlanmıştır. Her köşesinde çeşitli yönlere yapılan toplamalarda aynı sonucu veren bu şifre ve muskaların istenilen sonucu verip vermediği belirsiz.    

BURÇLAR

Yıldızları ilk gözlemleyenler, onları daha iyi adlandırmak için dünyada gördükleri varlıklara benzettiler, hayvan ve söylence kişileriyle adlandırıp simgelediler.

Osmanlı yıldız fallarında, burç sistemi günümüzden farklı değildir :

Bu burçlar kendi aralarında mevsime göre;

İlkbahar noktası burçları (burc-u rebii) : Koç, Boğa, İkizler

Yaz noktası burçları (burc-u sayfi) : Yengeç, Aslan, Başak 

Sonbahar noktası burçları (burc-ı harifi) : Terazi, Akrep, Yay

Kış noktası burçları (burc-ı şefvi) : Oğlak, Kova, Balık

biçiminde bölünür.

Burçları da, döneminin anlayışına uygun olarak, dünyayı oluşturan dört öğeye göre değerlendiren anlayış, onlara şu özellikleri yakıştırıp sınıflandırır.

Ateş burçları (burc-ateşi ya da azeri) : Koç, Aslan, Yay

Toprak burçları (burc-ı haki) : Boğa, Oğlak, Başak

Su burçları (burc-ı abı) : Yengeç, Akrep, Balık

Hava burçları (burc-ı badi) : Terazi, İkizler, Kova

Burçlar ayrıca

Kuzey burçları (burc-ı şimali) : Koç, Boğa, İkizler, Yengeç, Aslan, Başak

Güney burçları (burc-ı cenubi) : Terazi, Akrep, Yay, Oğlak, Kova, Balık

olarak da sınıflandırılır.

Osmanlı yıldız falı anlayışına göre , burçlar, yıldızlar ve burçların doğa özellikleri arasında dostluklar ve düşmanlıklar vardır. Arkadaş ve eş seçerken bu dostluk/düşmanlık göz önüne alınmalıdır.

Dünyayı oluşturan öğelerden ;

Ateşin dostu hava, düşmanı su,

Toprağın dostu su, düşmanı hava,

Havanın dostu ateş, düşmanı toprak,

Suyun dostu toprak, düşmanı ateştir.